Samatya’da Müzik; Zil ve Caz festivali Zilciyan ailesinin tarihini de aralıyor. 300 yıl Samatya’da üretilen Zildjian zilleri dünya müzik tarihinin mihenk taşlarından

Zilciyan ailesinin sır gibi saklanan özel formülü en son Mikael Zildjian uyguluyordu.

Herhangi bir müzayedede bir servet ödenerek alýndýðýna þahit olabileceðiniz bir zil markasý var, Zildjian. Bu zillerin 1623 yýlýnda Trabzon’da baþlayan hikayesi, Samatya’ya uzanýyor, Varlýk Vergisi yýllarýnda kesintiye uðruyor… Ailenin son duraðý ABD. Samatya’ysa onlarý “Zil ve Caz Festivali”yle anacak. 

Varlýk Vergisi aileyi sarstý
Bir Zildjian zilinin nasýl yapýldýðý hâlâ muamma. Bakýr ve kalayýn dövülerek zil haline gelmesinden sonra çelik kalemlerle zilin her tarafýna dokunularak en iyi sesin yakalandýðý biliniyor. Ses kalitesi konusunda müzisyenler mutabýk, ay yýldýzlý “Made In Turkey” yazýlý zillerin dünyanýn dört yanýndan müdavimi var. Bir çýrpýda sayacak olursak, Beatles’ýn davulcusu Ringo Star (Ricart Starkey), Rolling Stones’un davulcusu Charlie Watts, Cream’den Ginger Baker, Jimi Hendrix’in bateristi Mitch Mitchell. Brian Bennet ve Yes, Uria Heep, Deep Purple, Pink Floyd, Gun’s and Roses Mike Fletfood… Ünlü cazcýlar Roy Haynes, sol Gubin, Kenny Clare, Jo Jones, Ed Thingpen, Cotin Baikley… Zildjian zillerini efsane haline getiren uzun tonaliteli, parlak sesi.
Zilciyan ailesinin hikayesi 1623 yýlýna dayanýyor. Asýl ustalýðý kalaycýlýk olan Kerope Zildjian ilk zillerini Trabzon’da yapýyor. Ta o günlerden kalma formül yüzyýllar boyu saklý kalýyor. Bu sýr Mikael Zildjian’ýn 73 yaþýnda ölmesine kadar aile tarafýndan korunmuþ. Aile üretime Trabzon’un ardýndan Samatya’da devam ediyor. Son durak Saðmalcýlar.
Formülü babadan oðluna devreden aile, Varlýk Vergisi döneminde sarsýntý arþivlere þöyle geçmiþ; “Vergi borcunu ödemeyen Vahan ve Mikail Zilciyan’ýn, Sancaktar Hayrettin Mahallesi, Ýnekçi sokak 45 – 47 no’lu ticarethanesinde hacz edilen torna, makine, komple demir ve tahta kazanlar, zil imali için alât ve edevat ile “17 adet bando zili vesair bando levazýmatý” (Tasvir-i Efkâr, 3 Haziran 1943).
Servetlerinin önemli bir kýsmý kaybetmelerinin ardýndan, açýlan bin kapý zillerinin dünya çapýnda ünlenmesini saðlýyor. Beatles’ýn keþfinin ardýndan ziller caz orkestralarý, rock gruplarýnýn gözbebeði haline geliyor. Ünlü müzisyenler yapým aþamalarýný izlemek için Türkiye’yi ziyaret ediyorlar. Ama zillerin kalýba dökülmesinden önceki karýþýmý Mikael Zilciyan gece yarýsý tek baþýna gerçekleþtiriyor.
Yapýlan tüm zilleri teker teker kontrol etmesi, imzalamasý ve çalýþkanlýðýyla tanýnan Mikael Zildjian’ýn ölümünün ardýndan üçyüz yýllýk sýr çýraklarýn meraký sayesinde ortaya çýkýyor. Ustalarýnýn formülünü gizlice izleyerek öðrenen Mehmet Tamdeðer ve Agop Tomurcuk daðýlan zil atölyesini 1981 yýlýnda yeniden kuruyor.. 

Bir kolu ABD’de
El iþiyle yapýlan ziller artýk Ýstanbul Agop, Bosphorus, Pasha, Amedia isimleriyle üretiliyor. Mikael Usta’nýn ölümünden sonra amcaoðlu Avadis Zilciyan, firmanýn isim haklarýný satýn alarak ABD’ye gidiyor ve orada Zild Jiyan adýyla üretimine baþlýyor. Bu ziller fabrikasyon.
Ziller çeþitli isimlerle devam etse de ailenin sýrrý hâlâ tam olarak bilinmiyor.

Festival üç gün boyunca sürecek
Turizm Araþtýrmalarý Derneði (TURAD) tarafýndan düzenlenen ve Fatih Belediyesi’nin evsahipliðini yaptýðý “Samatya’da Müzik; Zil ve Caz” Festivali bugün baþlýyor. Festivalin ilk konuðu Kerem Görsev Trio, Perþembe günü Arto Tunçboyacýyan Trio ve Cuma günü Leman Sam Samatya Meydaný’nda saat 21.30′da ücretsiz konserler ver